Deel 2 – IL PALIO DI CASA TOLOMEI – San Piero in Barca – 23 agosto 1991
Van de zomer van 1989 tot en met die van 1992 huurden wij een appartement op het landgoed Casa Tolomei in San Piero in Barca op 10 kilometer van Siena. Casa Tolomei was de trots van de gekende familie Pepi uit Siena, welgesteld geworden door de productie van panforte, de dessertspecialiteit van Siena. Letterlijk wil het “sterk brood” zeggen omwille van het kruidige aroma. Het is vermoedelijk een 13de eeuwse Sienese uitvinding die eerste “panpepato” heette of “gepeperd brood ” door de sterke kruiden. De samenstelling bevat suiker, honing, bloem, noten, gekonfijte vruchten en kruiden, bestrooid met poedersuiker. Het eindproduct is keihard maar heel smakelijk en wordt meestal genuttigd met vinsanto, een zoet dessertwijn uit Toscane.
De familie Pepi kocht een groot domein in het zuiden van de Chianti ten oosten van Siena, bouwde er hun panforte- en koekjesfabriek, verbouwde er enkele oude boerderijen tot vakantiewoningen met zwembad erbij, en bouwde een reusachtige, moderne scuderia, d.w.z een paardenfokkerij en trainingscentrum voor volbloeden, niet voor de Palio maar voor reguliere paardenkoersen op het hoogste niveau, en tenslotte ook een paardenkliniek. Tot onze verbazing zagen we naast Ierse trainers ook enkele palioruiters met de renpaarden werken.
Giovani Lorenzo, detto Ricciolino, was er bij zijn debuut voor Nicchio op 2 juli 1983 in geslaagd om met zijn paard, de quasi ontembare maar sterke Baiardo, onder de koord door te gaan bij een valse start, een meesterwerk hem nooit voor- of nagedaan in de geschiedenis van de Palio. Na de uiteindelijk start vond Baiardo het snel welletjes en gooide Ricciolino van zich af in de eerste San Martino. Giovani kreeg een tweede kans op 16 augustus 1985 voor Oca maar ook nu eindigde de koers in de eerste San Martino.
Ook Francesco Ticci, detto Tredici, verscheen af en toe en hij was toen een beloftevolle fantino. Op 16 augustus 1988 had hij naam gemaakt door op de matige Euro voor Leocorno favoriet Aceto op de beloftevolle Gallegiante voor Civetta in te halen in een bocht en hem een paar stevige klappen te geven met zijn nerbo : een meesterwerk zegden de specialisten. Een Ierse trainer vond Ticci talentrijk maar ook zeer onberekenbaar. Zijn carrière eindigde na 8 palio’s in mineur op 2 juli 1993.
De ochtend van de Palio van 16 augustus 1991 zagen we tot onze verbazing Nicoleo, omringd door talrijke Giraffini, in een box staan. We hadden de avond voordien het paard hinkend zien wegvoeren na de vijfde prova. Hij bleek door een ongelukkig contact met de voorpoten zijn linkerachterpoot gebroken te hebben, was afgevoerd naar de de kliniek van Casa Tolomei en succesvol geopereerd, en het belangrijkste van allemaal definitief gered. Dat was ook nodig want na de Palio van 3 juli 1991 was er een internationale storm van protest neergedaald op Siena na een incidentrijke koers waarbij 3 paarden moesten afgemaakt worden. Het stadsbestuur had onmiddellijk ingegrepen en enkele zeer belangrijke beslissingen getroffen. Men had een akkoord gemaakt met Casa Tolomei voor snelle interventies in hun hospitaal, en in Radicondoli, ten westen van Siena, Pensionario Il Caggio, opgericht, een pensionaat niet alleen voor gekwetste en herstelde paliopaarden zoals Nicoleo, maar eventueel voor alle gewezen Paliopaarden waar ze een mooie en rustige oude dag konden doorbrengen en ontsnappen aan slachthuizen zoals soms wel gebeurt. Een klassiek uitstapje in Siena is een zondags bezoek brengen met de familie en vooral de kinderen aan het pensionaat bij de oude helden maar ook hun collega’s-meelopers.
In 1991 en 1992 werden wij in Casa Tolomei vervoegd door de familie Vets en zagen op 16 augustus 1991 vanuit een klein venster boven speelgoedwinkel Faldoni voor de San Martinobocht een opzienbarende koers. De volgende dagen speelden de vier kinderen Palio, uitgerust met fazzoletti (sjaals) en plastic helmen en, helaas, ook trommels van de contrade. Zelfs de staatsgreep van 19 augustus in Moskou tegen Gorbachov, die de wereld in zijn greep had, kon het enthousiasme niet milderen. En de kinderen wilden na tientalle prove eindelijk de ultime en alles beslissende palio rijden.
Meester Vets, die toen in zijn schilderperiode zat en allicht enigszins ontgoocheld was over de kwaliteit van zijn artistieke output, nam één grote terracottasteen en gebruikte de verf om zijn meest geslaagd abstract kunstwerk te maken : de Palio di Casa Tolomei, te rijden op 23 augustus 1991 in San Piero in Barca. Op de steen verschenen de emblemen van de vier deelnemende contrade : Pantera – Tartuca – Bruco – Selva. Onze Palio had een minder harteloos karakter van “the winner takes all” en dus besloot Willy drie kleinere stenen te beschilderen zodat alle deelnemers met een prijs naar huis konden gaan.
Op het afgesproken uur, als de zon begint onder te gaan, en toch nog in een verstikkende hitte van meer als 35 graden, verscheen Meester Vets, pikfijn gekleed zoals de echte mossiere op de Piazza del Campo, en riep de vier contrade op. Door een organisatorisch probleem nam op het laatste ogenblik Chiocciola de plaats in van Tartuca. In de beste Paliotraditie verstoorde één incident het feest : een piepjonge, veelbelovende engelse fantino bood zich aan voor de start in de kleuren van Valdimontone maar werd voorzichtig verwijderd van de Piazza. De koers zelf verliep zoals een echte Palio : dramatisch, zelfs tragisch met een valpartij van Pantera, de Piazza del Campo waardig, en een triomferende Bruco. De Paliosteen staat in Lier nog altijd in een trofeëenkast. En ook de man die de koord moest opspannen en de mortaretto doen knallen bij aankomst, werd gul beloond voor zijn werk.
Met dank aan Jan Gilliams (brucaiolo met 56 palii in Piazza op de teller) voor tekst en opzoekingswerk.